logo Sierpc online

Newsy | Ogłoszenia | Forum Dyskusyjne | Księga pozdrowień | Hyde Park Zaloguj się | Rejestracja

Co proponujemy:
O mieście
Historia
Kultura
Zabytki
Informator
Sport
Sierpeckie linki
Galeria zdjęć
Archiwum
Strona główna




Jeśli masz jakieś pytania, propozycje, sugestie odnośnie historycznych stron "Sierpc online" napisz do nas!
Herb Sierpca
poprzednia strona

Może nie zupełnie herb, a raczej symbol miasta, występuje już na początku XVI wieku. Znak przedstawiający literę S położoną w środku między koroną, a lwem poniżej, stanowił tak zwany stempel, którym znakowano sukno wytworzone przez sierpeckich rzemieślników.

Uproszczony rysunek umieszczony w tekście przywileju Zygmunta I dla sierpeckich sukienników z dnia 1 XI 1509 r., przedstawiający wzór stempla sukienniczego (S.K.Kuczyński, "Pieczęcie i herb Sierpca", Sierpc 1981, s.29)

Symbol ten umieszczono w tekście przywileju nadanego 1 listopada 1509 r. przez króla Zygmunta Starego. Symbolika korony odnosi się do jego osoby, oznacza zaś protekcję i łaskę królewską. Inicjał S, oznaczający imię króla - Sigismundus, zaczęto z czasem odnosić do nazwy miasta. Lwa zaczerpnięto z herbu Prawdzic właścicieli miasta, którzy zabiegali o nadanie przywileju.
Mimo, że rysunek na stemplu jest przez niektórych badaczy uznawany za herb miasta, to trzeba pamietać, iż nie stanowił symbolu organizacji i samorządu miejskiego lecz był tylko znakiem ochronnym i rozpoznawczym sierpskiego sukna.
Dlatego bardziej prawdopodobne jest, że jeśli w ogóle używano herbu, to takiego, jaki posiadali właściciele miasta - a więc Prawdzic.

Herb Prawdzic według Bartosza Paprockiego.  Herbem Prawdzic pieczętowała się rodzina Sieprskich - XV i XVI - wieczni właściciele Sierpca.

Herb ten nie mógł utrzymać się długo w znaczeniu symbolu miejskiego, w związku ze zmianą właścicieli miasta i podziałem na dwie części przez kolejnych spadkobierców.
W roku 1534 część na południe od Sierpienicy przypadła Feliksowi Sierpskiemu, na północ od rzeki - jego bratu, Prokopowi.

Część Feliksa była własnością kolejno:

  • Piwów herbu Prawdzic Herb Prawdzic według dzieła Bartosza Paprockiego "Herby rycerstwa polskiego na pięcioro xiąg rozdzielone", Kraków 1584 (w latach 1577-1621);
  • Mikołaja Kempskiego, pana na Mojkowie (1621-1691)
  • Bromirskich herbu Pobóg (od 1691 r.);
  • Jeżewskiego z Rościszewa;
  • ponownie Bromirskich.
  • Pietrusińskiego (do 1865 r.);
  • Komisji Rządowej

Część Prokopa:

  • Lwowskich herbu Nałęcz (1534-1567);
  • Potulickich herbu Grzymała (1567-1625);
  • Zakonu S.S.Benedyktynek (1625-1826);
  • Skarbu Państwa.

Na pewno już w drugiej połowie XVI w. Prawdzic nie był używany jako herb Sierpca.
Na pierwszej znanej pieczęci miasta, uwierzytelniającej dokument burmistrza i rady miejskiej z 20 grudnia 1564 r., przedstawiono murowaną budowlę z otwartą bramą (lub portalem), zwieńczonej trójkątnym, krzyżowo rozczłonowanym szczytem z krzyżem na wierzchu i dwoma wieżami po bokach nakrytymi spadzistymi dachami.
Najprawdopodobniej na pieczęci przedstawiono kościół parafialny w Sierpcu, który był wówczas najokazalszą budowlą murowaną w mieście.
Bardzo podobny rysunek kościoła występuje na pieczęci miejskiej Sierpca z 1675 r. i 1677 r. Przedstawiono na niej murowaną budowlę z trzema wieżami. W najwyższej, środkowej wieży, zwieńczonej spadzistym dachem, znajdowała się brama (lub portal). Dwie boczne wieże posiadały okrągłe otwory okienne i zwieńczone były spadzistymi dachami z krzyżem.

Pieczęć z dokumentu burmistrza i rady miasta Sierpca z dnia 20 XII 1565 r. Wykonana przez papier na podkładzie z wosku. Pieczęć z dokumentu z 20 lipca 1677 roku.Przedstawiono na niej murowaną budowlę z trzema wieżami - najprawdopodobniej kościół farny.Zdjęcie zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

W wieku XVIII, według historyka Mariana Gumowskiego, miasto używało pieczęci owalnej, na której zamiast kościoła przedstawiono bramę forteczną z trzema basztami.
Pieczęć ta miała być odciśnięta na dokumencie z 1777 r., który niestety spłonął w roku 1944 (znajdował się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie).
Zachował się negatyw fotografii tej pieczęci. Najprawdopodobniej była używana przez burmistrza.

Pieczęć owalna z 1777 roku. Według Mariana Gumowskiego używana w XVIII stuleciu. Zamiast kościoła przedstawiono bramę forteczną z trzema basztami.
Podobnież odciśnięta była na dokumencie z 1777 r., który niestety spłonął w roku 1944.
W sierpeckim zakładzie fotograficznym Stanisława Rutkowskiego zachował się negatyw fotografii tej pieczęci. Była to prawdopodobnie pieczęć burmistrzowska (sigillutn proconsulare)Zdjęcie zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

Poza tym w roku 1868 r. ustalono, że w użyciu była jeszcze jedna pieczęć miejska - z wizerunkiem Matki Boskiej stojącej na półksiężycu. Zapewne był to herb wydzielonego w 1581 r. Nowego Miasta z tzw. Dużymi i Małymi Włókami oraz wzgórzem Loret z kościołem i klasztorem benedyktynek, położonego na prawym brzegu rzeki.

Pieczęcie z herbami Starego i Nowego Miasta Sierpca najprawdopodobniej były w użyciu do rozbiorów, jednak nie są znane dokumenty z tego czasu opatrzone ich odciskami.
Może nie było potrzeby wystawiania dużej liczby dokumentów pod pieczęcią miejską, gdyż Sierpc w tym okresie, niszczony pożarami, zarazami, czy przemarszami wojsk, znacznie podupadł. Choć wiadomo też, że jeszcze w pierwszej połowie XVIII w., za burmistrzostwa Jana Wróblewskiego i Walentego Witkowskiego, prowadzono "Akta burmistrzowskie Staromieyskie i Sieprskie".

Po drugim rozbiorze Polski, w 1793 r. Sierpc został włączony do zaboru pruskiego. Dawny polski samorząd municypalny został zastąpiony przez magistrat z powołanym przez pruską Kamerę burmistrzem.
Na używanej wówczas pieczęci występował orzeł pruski oraz schematycznie przedstawiony herb miasta - mur miejski i trzy wieże z blankami.

Pieczęć miejska z okresu zaboru pruskiego. Orzeł pruski oraz schematycznie przedstawiony herb miasta - mur miejski i trzy wieże z blankami.Zdjęcie zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

Dodać należy, że cały okres porozbiorowy charakteryzował się upadkiem znaczenia herbów miast Polski centralnej, wypieranych przez godła państwowe.

W czasach Księstwa Warszawskiego na pieczęciach miejskich Sierpca, jak w innych miastach, występowało zapewne godło urzędowe: na tarczy dwudzielnej w pionie herb sasko-polski, a więc w jednym polu saska korona na tle pasów, w drugim polski orzeł w koronie. Nie są jednak znane pieczęcie Sierpca z tego okresu.

Czasy Królestwa Kongresowego przyniosły nowe godło państwowe wprowadzone na pieczęcie wszystkich miast. Przedstawiało czarnego orła dwugłowego Cesarstwa rosyjskiego z berłem, mieczem i jabłkiem w szponach, na piersi którego umieszczona była tarcza z orłem polskim.

Pieczęć burmistrza Sierpca, używana w latach 1819-1838.

Zmianę godła na pieczęciach miejskich Sierpca mogło przynieść powstanie listopadowe.
19 lutego 1831 r. Rząd Narodowy wprowadził nowy wzór godła Królestwa Polskiego na pieczęcie urzędowe: Orzeł i Pogoń na tarczy dwudzielnej w pion zwieńczonej koroną.
Nie są znane odciski pieczęci Sierpca z tym godłem lecz za tym, że takowe były używane, przemawia fakt, iż wiele miast ogarniętych powstaniem wprowadzało takie godło na pieczęcie. Tak więc mógł być wśród nich i Sierpc.
Poza tym w 1845 r. urzędowo postanowiono przywrócić herby miast. Projekty wykonał Teodor Chrząński, rysownik Heroldii Królestwa Polskiego, przy pomocy J. Dietricha. W maju 1849 zebrane w specjalnym albumie barwne rysunki 455 herbów miast Królestwa Polskiego przesłano do Petersburga do zatwierdzenia cesarskiego. Jednak przyjęte zostało tylko pięć herbów guberni, nie zatwierdzono żadnego herbu miejskiego, z uwagi na ich zbyt polski charakter. Album uległ zniszczeniu w 1944 roku, jednak Marian Gumowski dokonał wcześniej odręcznego przerysu. Herb ten nawiązywał do cechy sukienników sierpskich z początku XVI wieku i przedstawiał koronę, literę S oraz lwa wspiętego na dwóch łapach. Ręczny odrys projektu herbu z 1849 roku - projekt w wykonaniu Teodora Chrząńskiego, rysownika Heroldii Królestwa Polskiego, odrysu dokonał Marian GumowskiHerb ten nawiązywał do cechy sukienników sierpskich z początku XVI wieku i przedstawiał koronę, literę S oraz lwa wspiętego na dwóch łapachZaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

Po raz kolejny sprawa herbu miejskiego została poruszona w 1856 r.
Car Aleksander II nakazał wówczas dokonać przeglądu i ostatecznego ustalenia herbów guberni i miast całego Imperium Rosyjskiego. W Królestwie Polskim zajęto się tą sprawą już po upadku powstania styczniowego.
Projekt herbu Sierpca nawiązywał do herbu Grzymała, właścicieli miasta Potulickich. jednakże w 1869 r. zatwierdzono jedynie herb guberni płockiej.
W ten sposób na pieczęciach pozostało godło państwowe.
Sprawa herbów miejskich wypłynęła jednak raz jeszcze w latach 1894-1896. Wówczas dla Sierpca zaprojektowano herb z wyobrażeniem rzeki, łąki i stogu siana na brzegu, co ponoć miało odpowiadać miejscowym stosunkom. Projekt ten nie został jednakże wprowadzony w życie.
Do końca zaborów na pieczęciach miejskich Sierpca występowało rosyjskie godło państwowe.

Herb Sierpca powrócił na pieczęcie miasta w latach I wojny światowej, po ustąpieniu władz rosyjskich. Wiosną 1915 r. teren całego powiatu został zajęty przez Niemców. Godło Cesarstwa rosyjskiego zostało usunięte z pieczęci miejskich.
Zastąpił je herb Sierpca: na owalnej tarczy lew pod literą S i koroną.
Poza tym utworzone w 1916 r. Rady Opiekuńcze miasta Sierpca i powiatu sierpskiego używały pieczęci z herbem dawnego województwa płockiego - w polu czerwonym orzeł czarny ze złotą literą P na piersi.

Ręczny odrys projektu herbu z 1849 roku - projekt w wykonaniu Teodora Chrząńskiego, rysownika Heroldii Królestwa Polskiego, odrysu dokonał Marian GumowskiHerb ten nawiązywał do cechy sukienników sierpskich z początku XVI wieku i przedstawiał koronę, literę S oraz lwa wspiętego na dwóch łapachZaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981. Herb województwa płockiego, używany przez utworzone w 1916 r. Rady Opiekuńcze miasta Sierpca i powiatu sierpskiego.Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

Jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej w miastach sięgano po dawne herby miejskie, wprowadzano też na pieczęcie znak orła polskiego w koronie.
Sierpc nie powrócił do swego dawnego herbu miejskiego, nadal używając stylizowanego orła w koronie, o wysoko uniesionych skrzydłach z przepaską.

Brak akt miasta Sierpca z okresu międzywojennego utrudnia badanie pieczęci i herbu miejskiego.
Najprawdopodobniej poza godłem państwowym, stosowanym na pieczęciach, miasto używało wówczas herbu z wyobrażeniem frontonu kościoła parafialnego według obrazu na pieczęci z XVI wieku.
Inną wersję herbu Sierpca podawał Marian Gumowski w przedwojennych opracowaniach: w polu białym czerwony fronton kościoła z trzema wieżami, z których środkowa, oblankowana i dwukondygnacjowa, jest najwyższa.

Herb Sierpca według pieczęci z XVI wieku, używany w okresie międzywojennym.Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.
Pokolorowane zgodnie z opisem przez: Tomasz Krukowski Inna wersja herbu Sierpca używanego w okresie miedzywojennym, według opracowań Mariana Gumowskiego. Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.
Pokolorowane zgodnie z opisem przez: Tomasz Krukowski

Podczas II wojny światowej Sierpc, od maja 1941 r. pod nazwą Sichelberg, wchodził w skład III Rzeszy.
Herb miejski zastąpiono na pieczęciach niemieckim godłem państwowym.

Po zakończeniu II wojny światowej organem władzy państwowej została Miejska Rada Narodowa.
Od samego początku funkcjonowania używano pieczęci z godłem państwowym - najpierw okrągłej z orłem według wzoru z 1919 r., lecz z pominięciem korony, później owalnej z urzędowym wzorem godła.

Pieczęć urzędowa używana przez Miejska Radę Narodową krótko po zakończeniu II wojny światowej.Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981. Pieczęć urzędowa używana przez Miejską Radę Narodową.Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

W 1960 roku Marian Gumowski w pracy "Herby miast polskich" podał herb Sierpca przedstawiający w polu czerwonym lwa złotego wspiętego zwróconego w prawo.
Taką postać herbu przyjęła też Miejska Rada Narodowa, dnia 29 czerwca 1972 r. nadając go miastu. Po wykorzystaniu herbu przez miejscowy browar jako logo firmowego, stał się znany szerzej i do dziś kojarzony jest jako oficjalny herb.

Herb Sierpca funkcjonujący od 1972 r. do 1990 r.Zaczerpnięte z: S.K.Kuczyński, Pieczęcie i herb Sierpca, Sierpc 1981.

Jednak w roku 1990 kolejny raz zmieniono herb miasta. Wykorzystano wzór z pieczęci z XVI wieku, jako najstarszego herbu Sierpca.
Używany w okresie PRL, najbardziej charakterystyczny - lew, właściwie nie miał historycznego uzasadnienia. Jak wspomniano wyżej, był to jedynie symbol wyrobu sukienników. Z kolei lew na herbie z roku 1849 stanowił tylko projekt, nigdy zresztą nie zatwierdzony. Tak więc, może mniej efektowne, jednak bardziej osadzone w realiach historycznych Sierpca, jest przedstawienie frontonu kościoła parafialnego.

Herb Sierpca wprowadzony w 1990 roku.Zaczerpnięte z: folder Urzędu Miejskiego w Sierpcu




Opracowanie: Tomasz Krukowski

Zauważyłeś błąd na stronie?

[x]
O nas | Napisz do nas ^^ do góry


Wszelkie materiały, artykuły, pliki, rysunki, zdjęcia (za wyjątkiem udostępnianych na zasadach licencji Creative Commons)
dostępne na stronach Sierpc online nie mogą być publikowane i redystrybuowane bez zgody Autora.