|
W pierwszych dniach I 1945 r. własowcy, którzy byli skoszarowani w barakach przy starej rzeźni (w pobliżu prawej strony obecnego targowiska miejskiego), zostali wysłani na front.
Miejscowi hitlerowcy i volksdeutsche codziennie odbywali ćwiczenia, w ramach volkssturmu.
20 I 1945 r. oddziały 65 Armii gen. Pawła Batowa, wchodzącej w skład II Front Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Konstantego Rokossowskiego, wyzwoliły Sierpc spod niemieckiej okupacji.  Same walki o miasto trwały około 4 godzin. Rano radzieckie samoloty zrzuciły 2-3 bomby w okolicy stacji kolejowej, po czym odleciały w kierunku zachodnim. Po chwili zbombardowały umocnione niemieckie pozycje nad rzeką Skrwą na odcinku szosy toruńskiej. Około godziny 13 Sierpc zajęły wojska radzieckie, zaś żołnierze rozpoczęli grabież miasta, poszukując zarówno rzeczy drogocennych, jak i alkoholu.
Sytuację opanowali dopiero funkcjonariusze NKWD, którzy nawet rozstrzeliwali maruderów.
W czasie wojny w całym powiecie sierpeckim zginęło 11559 osób, co stanowiło ok. 13 % ogółu ludności. Zginęli także prawie wszyscy Żydzi zamieszkujący w Sierpcu przed wojną. W 1948 r. miasto opuściło ostatnie 8 rodzin żydowskich.
24 I 1945 r. przy ul. Narutowicza, w gmachu zajmowanym przez żandarmerię niemiecką (obecnie posterunek Policji), została utworzona przez oficerów NKWD Polska Sierpecka Władza Administracyjna. Jednakże właściwie władzę sprawował Sowiecki Komendant Wojenny.
W wyniku zarządzenia wydanego przez NKWD, by zorganizować w Sierpcu władze, na stanowisko burmistrza wybrano szewca - Hieronima Boliszewskiego, zaś na starostę Henryka Kucińskiego. Pierwszym komendantem Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego został Bolesław Lewandowski, komendantem Milicji Obywatelskiej Chmielewski.
24 I odbyło się pierwsze posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej, zaś 10 II drugie, na którym na burmistrza wybrano Zenobiusza Strześniewskiego.
Od dnia wyzwolenia funkcje porządkowe i policyjne spełniała Ochotnicza Straż Pożarna. Obowiązki te pełniła do II 1945 r., kiedy to powołano w mieście i powiecie państwową Milicję Obywatelską.
Zdarzały się także przypadki, iż członkowie Straży Pożarnej dokonywali samowolnych egzekucji pozostałych w powiecie rodzin niemieckich, działając samodzielnie bądź razem z przyfrontowymi jednostkami NKWD.
Od momentu przejęcia władzy przez komunistów, rozpoczęto prześladowania przeciwników politycznych. Represje dotknęły także okoliczną ludność pochodzenia niemieckiego - byli oni przywożeni do sierpeckiego więzienia, gdzie nowi milicjanci dokonywali rozstrzeliwań.
Zgodnie z rozkazem generała Michała Żymierskiego 14 czerwca 1945 r., oddziały partyzanckie nie związane z komunistami miały być zwalczane przez NKWD, jak i Ludowe Wojsko Polskie. Zakazano brania do niewoli dowódców i dywersantów z LWP. Ponadto według rozkazu karać należało wszystkich, którzy pomagali antykomunistycznemu podziemiu oraz nie donosili nowej władzy.
Okres walki z podziemiem niepodległościowym można podzielić na 3 etapy:
- X 1944 r. - V 1945 r.
W tym okresie do walki skierowano jednostki operacyjne w ramach tzw. "zabezpieczenia reformy", ponadto 6 XI 1944 r. utworzono 1 Brygadę Wojsk Wewnętrznych; w tym okresie zwalczaniem podziemia zbrojnego zajmowały się głównie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej, wspierane przez stacjonujące w Polsce dywizje NKWD i Armii Czerwonej;
- V 1945 r. - III 1946 r.
Walkę prowadziły jednostki wojska polskiego, ponadto 24 V 1945 r. utworzono Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego; w celu zwalczania podziemia zbrojnego utworzono Wojewódzkie Komitety do Walki z Bandytyzmem; od IX 1945 r. walką z podziemiem zajmował się Warszawski Okręg Wojskowy
- od III 1946 r. - kierownictwo walki z podziemiem przejął Państwowy Komitet Bezpieczeństwa.
W styczniu 1945 r. w powiecie sierpeckim aresztowano 98 osób zarzucając im kolaborację z okupantem. W sumie do ZSRR wywieziono ok. 200 osób związanych z AK i NSZ.
25 V 1946 r. w Zawidzu funkcjonariusze MO zamordowali pracownika sierpeckiego starostwa - Franciszka Łazowskiego, który jednocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu powiatowego PSL  . Z biegiem czasu represje dotknęły wiele innych osób powiązanych z PSL-em.
Tym samym na terenie powiatu wzmagało działalność podziemie zbrojne, aktywne do roku 1953, największe natężenie osiągając jednak w latach 1946-1947.
Działalność prowadziły głównie grupy powiązane z Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym oraz Ruchem Oporu Armii Krajowej, zaś ich akcje wymierzone były głównie w przedstawicieli władzy ludowej, działaczy PPR, funkcjonariuszy UBP, MO.
Z czasem niektóre z grup zaczęły prowadzić działalność na pograniczu bandytyzmu. Jednakże wiele bandyckich napadów było organizowanych przez oddziały UB, tak by pozorować ataki grup podziemnych (w myśl tajnego rozkazu wydanego przez Ministra Bezpieczeństwa Publicznego, Stanisława Radkiewicza).
Do roku 1946 na ziemiach północnego Mazowsza działała także komunistyczna grupa egzekucyjna dowodzona przez byłego dowódcę AL w płockiem - Władysława Rypińskiego .
Mają na sumieniu około 100 ofiar. Rypiński miedzy innymi zamordował rodzinę u której się ukrywał podczas wojny. Ich ofiarami byli też trzej bracia Gójscy - Kazimierz , Julian i Ryszard , należący do Armii Krajowej w placówce Łęg. Rypiński został zlikwidowany po wojnie przez grupę Wiktora Stryjewskiego ps. "Cacko".
Po rozwiązaniu ROAK w roku 1947 funkcjonowała grupa pod nazwą Samoobrona Ziemi Mazowieckiej.
W wyniku walk, do 1953 r. zginęło ok. 50 osób w różnym stopniu powiązanych z władzą komunistyczną (od funkcjonariuszy UB do pracowników poczty). W 1986 r. na budynku MO w Sierpcu wystawiono tablicę z nazwiskami funkcjonariuszy MO i UB, którzy zginęli w latach 1946-1947 .
W roku 1945 liczba ludności w Sierpcu wynosiła 7870 mieszkańców (w 1939 r.- ok. 13000). W 1946 r. było już ok. 9300 mieszkańców.
Przemysł w roku 1946 stanowiły 3 młyny, 2 wiatraki, tartak, mleczarnia, 3 wytwórnie wód gazowanych, 2 kaflarnie, 2 kaszarnie elektryczne i 1 olejarnia.
Do roku 1955 większość firm i zakładów została upaństwowiona.
Sklepy prywatne zostały przejęte przez państwowe spółdzielnie: PSS "Społem", GS "Samopomoc Chłopska" oraz utworzone w 1957 r. przedsiębiorstwo Miejskiego Handlu Detalicznego.
Podobnie rzecz się miała z rzemiosłem, jednakże jego sektor prywatny zaczął masowo odradzać się od 1956 roku.
W rękach prywatnych pozostała rozlewnia piwa i wytwórnia wody mineralnej rodziny Pehlke . W latach 1945-1947 prowadziła ją wprawdzie Irena Kołkiewicz,jednak od 1947 r. do 1950 zarządzał nią Jerzy Pehlke wraz z siostrą. W 1950 r. wydzierżawił firmę Powiatowej Społdzielni Spożywców, która prowadziła rozlewnię piwa do 1972 r., kiedy to oddano do użytku nowo wybudowany browar. Wytwórnię wód prowadzono dalej. W 1954 r. oddano do użytku czterokanałową lokomotywownię. W roku 1962 jej naczelnikiem został Eugeniusz Stryjewski, późniejszy naczelnik miasta w latach 1972-1981. Okres ten charakteryzował się dynamicznym rozwojem infrastruktury i przemysłu - między innymi skanalizowano większość Sierpca; budowano nowe ulice, stare zaś utwardzano i pokrywano masą bitumiczną; wybudowano szereg nowych bloków mieszkalnych.
Akcja kanalizowania miasta rozpoczęta była już w 1958 r., kiedy to oddano do użytku Stację Ujęcia i Oczyszczalnię Wody.
W 1972 r. działalność rozpoczęła Miejska Oczyszczalnia Ścieków. Bez wątpienia wpłynęło to korzystnie na stan higieny w mieście, w którym jeszcze w latach 60-tych XX wieku zdarzały się przypadki zachorowań na tyfus, przybierające rozmiary lokalnej epidemii.
W mieście od roku 1965 produkcję rozpoczęła Wytwórnia Pasz Treściwych "Bacutil" - od 1992 r. "Cargil-Pasze".
W 1969 r. rozpoczęto budowę browaru , który uruchomiono w 1972 r. Podkreślić należy przy tym, iż do ulokowania browaru właśnie w Sierpcu, a nie jak planowano wcześniej - w Koninie, przyczynili się Zygmunt Grabowski (przewodniczący PRN) oraz Antoni Jankowski (poseł).
Od 1973 r. w ramach Spółdzielni "Jedność" rozpoczęły działalność zakłady odzieżowe.
Instytucje związane z życiem społeczno kulturalnym rozpoczęły działalność krótko po wyzwoleniu.
W latach 1945-46 jedynym takim ośrodkiem był Dom Wolności, w którego gmachu mieści się dzisiaj Sierpecki Dom Kultury. W jego ofercie znajdowały się seanse filmowe, akademie oraz przedstawienia. Od 1956 r. zaczął funkcjonować jako Powiatowy Dom Kultury, od 1964 r. powiększył swą ofertę organizując pracownie: modelarską, fotograficzną i plastyczną.
Do 1990 r. działało także jeszcze kino "Jutrzenka", oddane do użytku przez Niemców jeszcze w czasie okupacji.
W roku 1946 powstał w Sierpcu Zespół Folklorystyczny Ziemi Sierpeckiej, zwany "Weselem Sierpeckim" . Głównymi organizatorami byli: Zygmunt Stawski, Wacław Milke i Leopold Zbierzchowski. Specjalnie na potrzeby zespołu, W. Modzelewska i J. Mroczyński odtwarzyli tradycyjny strój ludowy kobiety i mężczyzny z okolic Sierpca.
W 1971 r. powstało Muzeum Etnograficzne, zaś w 1975 r. Park Etnograficzny. W wyniku ich połączenia w roku 1987 utworzono Muzeum Wsi Mazowieckiej.
Placówki oświatowe utworzone zostały już w styczniu i lutym 1945 r.
Jako pierwsza zaczęła działalność Publiczna Szkoła Powszechna nr 2 znajdująca się przy ul. Narutowicza 17, w budynku dawnej szkoły żydowskiej-Tarbutu . Kierownikiem został Stanisław Kuciński. W 1976 r. szkoła została przeniesiona do budynku przy ul. Płockiej 38, wykorzystywanego do tej pory przez Liceum Ogólnokształcące i mieści się tam do chwili obecnej. Ponadto przez dłuższy czas budynek był gruntownie remontowany, a nauka odbywała się w 6 różnych placówkach.
5 III 1945 r. komendant wojskowy miasta przekazał miastu zajmowany przez szpital budynek przedwojennej Szkoły Powszechnej nr 1 im. Adama Mickiewicza. Rozpoczęła w nim funkcjonowanie Szkoła Podstawowa nr 1, pod kierownictwem Bolesława Tuzińskiego - obecnie Gimnazjum Miejskie w Sierpcu.
Po niej uruchomiono Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące - początkowo zajęcia odbywały się w pomieszczeniach plebani przy Kościele Klasztornym, potem w budynku przy ul. Płockiej 38. Funkcję dyrektora pełniła Zofia Gałęska. W 1948 r. szkoła kupiła budynek znajdujący się obok, przeznaczając go na internat dla osób dojeżdżających.
W 1976 r. LO przeniesiono do nowo wybudowanego budynku przy ul. Sucharskiego 8, zaś w roku 1985 oddano do użytku wybudowaną przy nim Halę Sportową. Poza tym w roku 1976 szkoła otrzymała imię mjra Henryka Sucharskiego.
18 IX 1955 r. rozpoczęło działalność Liceum Ogólnokształcące Korespondencyjne.
W VII 1945 r. Zarząd Miejski w Sierpcu zorganizował przedszkole dla 145 dzieci i żłobek dla 36 dzieci.
1 IX 1946 r. działalność rozpoczęła Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa - dzisiejszy Zespół Szkół nr 1. W 1954 r. w ramach tejże szkoły utworzono Zasadniczą Szkołę Zawodową, w roku 1964-Technikum Mechaniczne, zaś w 1991 r.-Technikum Budowlane.
W styczniu 1961 r. do użytku oddano budynek Szkoły Podstawowej nr 3 jako jedną ze szkół wybudowanych w ramach akcji "Tysiąc szkół na tysiąclecie państwa polskiego". Kierownikiem został Ryszard Malinowski.
Od września tego samego roku działalność rozpoczęło Technikum Ekonomiczne-obecny Zespół Szkół Zawodowych nr 2. W roku 1977 szkoła otrzymała imię Zygmunta Wolskiego..
W roku 1968 uruchomiono Szkołę Podstawową nr 4. Wcześniej na warunkach szkolnictwa specjalnego funkcjonowała w latach 1962-1965 utworzona w Szkole Podstawowej nr 3 klasa V-ta, o zaniżonym poziomie nauczania. Jej wychowawczynią była Stanisława Laudecka.
W 1958 r. przy LO powstał Międzyszkolny Klub Sportowy "Mazur."
Od 1957 r. działalność rozpoczął Szkolny Związek Sportowy, obejmujący wszystkie szkoły, zaś od 1962 r. funkcjonowanie rozpoczęło Ognisko Towarzystw Krzewienia Kultury Fizycznej ( od 1978 r. TKKF "Kubuś").
W latach 1963-1969 funkcjonowała prężna sekcja boksu . Sierpeccy zawodnicy odnosili nawet znaczne sukcesy. Najbardziej z nich wyróżniał sie chyba Witold Trębiński. W 1966 r. zdobył tytuł Mistrza I-go Kroku-juniorów w wadze lekko-półśredniej. W marcu 1967 r. we Wrocławiu - Mistrza Polski Zrzeszenia Sportowego "START"-Juniorów w wadze lekkopółśredniej. W listopadzie powołany został do kadry juniorów ZS "Start" jako jej reprezentant na mecz z rumuńskim klubem "Vointa" Walkę wygrał.
9 V 1978 r. oddano do użytku Dom Kultury Związku Nauczycielstwa Polskiego .
Od momentu powstania mieściły się w nim: ZHP, Oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego, Biblioteka Pedagogiczna, Poradnia Wychowawczo-Zawodowa oraz Sala Koncertowa.
27 XI 1969 r. powstał Oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego w Sierpcu.
W 1975 r. przeprowadzono reformę administracyjną państwa, w wyniku czego zlikwidowano powiat sierpecki.
Jeśli chodzi działalność polityczną mieszkańców miasta w tym okresie, to trzeba zaznaczyć, iż ożywienie w tej materii nastąpiło dopiero na przełomie lat 1980/1981. Społeczeństwo w Polsce, a więc i w Sierpcu angażowało się w utworzony właśnie NSZZ "Solidarność".
Założycielami "Solidarności" w Sierpcu byli Jacek Teleszyński i Wiesław Lewandowski, zaś od marca 1981 r. na czele związku stanął Włodzimierz Przybysz. Siedziba organizacji mieściła się początkowo w budynku OSiR przy stadionie, następnie zaś w lokalu przy ówczesnej ul. Armii Czerwonej, obecnie ul. Piastowskiej.
W okresie V-XII 1981 r. wydawano informacyjny miesięcznik "Sierpczanin".
Kiedy 13 XII 1981 r. wprowadzono stan wojenny, na terenie Sierpca zatrzymano na czas 48 godz. wielu solidarnościowych działaczy, zaś działalność "Solidarności" została zawieszona.
Związek został ponownie zarejestrowany w 1989 r., a jego pierwszymi zadaniami było popieranie kandydatów proponowanych przez Lecha Wałęsę. Podczas wyborów do sejmu w tym samym roku , z Sierpca wybrany został jedynie reprezentant stronnictwa PAX - Ziemowit Gawski.
|
