Wspólnie z "Sierpc Magazine" prezentować będziemy w 2001 roku sylwetki sławnych sierpczan. Prosimy o kartki pocztowe (na adres redakcji) z poparciem dla określonej postaci. Kartki i listy zostaną przekazane Kapitule Wyboru Sierpczanina Roku, która na podstawie Państwa głosów wybierze możliwie najbardziej zasłużonego czy najsławniejszego naszego rodaka.

Dlaczego właśnie oni? - Bo wnieśli osobisty wkład w rozwój miasta lub urodzeni na Ziemi Sierpeckiej rozsławili Sierpc w Polsce

Prawdzic - herb rodu Sierpskich (Sieprskich) - stał się też podstawą herbu miasta Sierpca.

Od około 1400 r. do połowy XVI wieku Sierpc stanowił własność rodu wywodzącego się z Gulczewa a pieczętującego herbem "Prawdzic". Od lat 70-tych XV w. gałąź Prawdziców władających Sierpcem przyjęła nazwisko Sieprskich. Te półtora wieku to "złoty okres" w historii miasta , gdy Sierpc, sięgający 2000 mieszkańców, był drugim po Płocku miastem północnego Mazowsza, kwitnącym gospodarczo i wzbogacającym naukę polską wybitnymi mężami. Sieprscy należeli do najznakomitszych rodów mazowieckich, bywali kasztelanami, starostami, wojewodami. Oni ufundowali w Sierpcu murowane kościoły, założyli miasto Bieżuń, przyczynili się do erygowania parafii w Bieżuniu i Szczutowie dla których ufundowali kościoły , uzyskali liczne przywileje dla Sierpca. Z tych licznych tytułów zasługują na poczesne miejsce w panteonie Znakomitych Sierpczan. Z kilkunastu znanych przedstawicieli kilku pokoleń tej rodziny, zwracamy szczególną uwagę na Feliksa (zm. 1519) i jego syna Andrzeja (1494 - 1572).

Grobowiec Andrzeja i Katarzyny Sieprskich w Katedrze Płockiej

Feliks był synem Andrzeja z Gulczewa, podkomorzego płockiego (zm. 1480) i wspólnie z bratem Prokopem odziedziczył obszerne dobra w ziemiach : płockiej (Gulczewo, Sierpc,Bieżuń) oraz gostynińskiej i dobrzyńskiej. Nie doszedł do tak wysokich godności w Księstwie Płockim i Królestwie Polskim jak wielu innych Prawdziców ( był tylko podkomorzym płockim) ale za to był niezwykle zapobiegliwym gospodarzem i hojnym fundatorem. M.in. wyjednał dla Sierpca przywilej na odbywanie jarmarków w dzień św. Łucji (1489) a dla sukienników sierpeckich przywilej królewski na stosowanie własnego stempla (1509). Na miejscu domniemanego objawienia wzniósł wraz z bratem kaplicę a później kościół p.w. Wniebowzięcia NMP , wzniósł także inne murowane kościoły (Farny, św. Ducha, św. Krzyża). Przebywał przez całe życie głównie w Sierpcu i jako pierwszy Prawdzic przyjął nazwisko Sieprski. Błyskotliwą karierę państwową zrobił natomiast jego syn Andrzej (1494- 1572). Cieszył się on wielkim poważaniem na dworze królewskim (szczególnie u królowej Bony). Uczestniczył w kilku ważnych poselstwach i komisjach królewskich (m.in. do ustalania granicy między Polską a Prusami Książęcymi), w czasie pogrzebu króla Zygmunta I Starego był chorążym pochodu żałobnego. Uzyska ł kolejno urzędy: kasztelana dobrzyńskiego (1536), kasztelana płockiego (1539), wojewody rawskiego (1542), wreszcie starosty i wojewody płockiego (1554). Był znakomitym gospodarzem i administratorem, za jego czasów liczba bydła i trzody w niektórych jego dobrach wzrosła aż pięciokrotnie. Położył wielkie zasługi dla uporządkowania gospodarki zaniedbanego starostwa płockiego i miasta Płocka (m.in. odbudował zniszczony zamek). Choć w jego czasach gwałtownie rósł wyzysk chłopów, Andrzej Sieprski w swoich dobrach nie zwiększał a nawet zmniejszał powinności chłopskie. Był człowiekiem bardzo światłym. Choć należał do przywódców tzw. stronnictwa katolickiego, nawoływał do tolerancji religijnej.

Najwybitniejszy, obok Feliksa Łazarzowicza z Sierpca, renesansowy uczony i poeta rodem z Sierpca. Był profesorem filozofii w Akademii Krakowskiej, wykładał Cycerona. Pisał o przyczynach wad i obyczajów w XVI w. Zachowane dziełka drukowane W.S.: "Annotationes in M.T. Ciceronis divinationem in C. Verrem" (Kraków 1575), "Exhortati de causis malorum praesentis saeculi et eorundaem remedis" ("O powodach nieszczęść naszego wieku i ich naprawie" Kraków, 1592). Wiele drobnych utworów wierszowanych W.S. rozproszonych jest w różnych dziełach z II połowy XVI w. W latach 1561 - 1563 brał udział w sławnej dyspucie literacko - naukowej rozpoczętej 31 X 1561 r. dyskusją między profesorami Jakubem Górskim a Benedyktem Herbestem o definicję okresu retorycznego, która zaczęła się od kwestii błahej a rozgorzała w głośny i gorący spór. Włączyli się także m.in. Jan Kochanowski i Stanisław Orzechowski.

Syn mieszczanina sierpeckiego, w 1543 roku rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej , w 1544 r. promowany został na bakałarza nauk wyzwolonych a w 1545 r. na magistra filozofii. Jako docent extraneus objął w 1545 r. wykłady na Wydziale Filozoficznym (z zakresu filozofii i literatury), jednocześnie pełnił (do 1547 r.) obowiązki rektora szkoły przy Kolegiacie św. Anny a następnie objął z ramienia Akademii kierownictwo szkoły parafialnej w Miechowie. W latach 1549-1556 był profesorem filozofii, trzykrotnie obierano go dziekanem wydziału Filozoficznego.

Egzamin Żaków w Akademii Krakowskiej (Bartosz Paprocki - Gniazdo cnoty; 1578 r.)

W połowie lat 50-tych podjął studia lekarskie w Krakowie, które kontynuował następnie w Padwie i Rzymie. Jako pierwszy Polak uzyskał dyplom lekarski na rzymskim uniwersytecie La Sapienza i został wpisany w poczet lekarzy praktykujących w Rzymie. W 1559 r. powrócił do Krakowa i podjął wykłady na Wydziale Filozoficznym A.K. W 1562 r. przeprowadził nostryfikację swego dyplomu rzymskiego i objął drugą katedrę medycyny Akademii Krakowskiej. Prowadził też od 1561 r. konwikt dla bogatej młodzieży w budynku dawnej Bursy Węgierskiej. Pod koniec życia uzyskał wójtostwo w Łowiczu.

Feliks S. był wybitnym lekarzem - praktykiem (m.in. przybocznym medykiem prymasa Jakuba Uchańskiego) ale o bardzo konserwatywnych poglądach na metody leczenia, gorąco bronił znaczenia alchemii i astrologii w leczeniu. Wydał m.in. książkę polemizującą z poglądami postępowego lekarza Stanisława Fikusa Zawadzkiego (1563). Najbardziej znane dzieło Feliksa to rozprawa (w języku łacińskim) "O morowej zarazie przestroga i nauka" (1564).

Feliks z Sierpca był prawdziwym człowiekiem renesansu. Interesował się medycyną, filozofią, literaturą i działał praktycznie.

W pierwszych wiekach istnienia grodu a następnie miasta Sierpca, działali zapewne na jego terenie, lub w najbliższych okolicach, ludzie wybitni, zasłużeni dla jego rozwoju i godni pamięci. Niestety, brak o ich życiu i czynach zapisanych świadectw, lub zachowały się tylko fragmentaryczne wzmianki, co skazało tych zarządców grodu, burmistrzów, kasztelanów, proboszczów, kupców, rycerzy na zapomnienie.

Dość dużo wiemy o pierwszym prywatnym właścicielu Sierpca - Jaśku Piliku herbu Rogala. Był to jeden z czołowych możnowładców mazowieckich drugiej połowy XIV wieku, o czym świadczy choćby pełniona przez niego godność wojewody rawskiego i prowadzenie w imieniu ks. Janusza I rokowań z Krzyżakami. Otrzymał on Sierpc (a także pobliską wieś Kisielewo) z rąk księcia mazowieckiego Siemowita III około roku 1380 i władał miastem dwadzieścia lat. Wiele wskazuje na to, że był człowiekiem odważnym i ruchliwym i: brał udział w wyprawach krzyżackich na Litwę, odbył pielgrzymkę do Compostelli. Był też chyba trochę lekkomyślny. Zdaje się o tym świadczyć fakt udziału Jaśka w bardzo ryzykownej wyprawie księcia litewskiego Witolda przeciw Złotej Ordzie - a więc pośrednio i przeciw najpotężniejszemu władcy i zdobywcy tych czasów Tamerlanowi. Straszliwa klęska nad Workslą (1399) pogrzebała marzenia Witolda o stworzeniu w Europie Wschodniej litewskiego imperium a Jaśka Pilika kosztowała głowę (podobnie jak wielu innych polskich rycerzy zwabionych mirażem skarbów Wschodu). Przed tą wyprawą Jaśko ubezpieczył przezornie swą duszę uzyskując od papieża Bonifacego IX odpust na wypadek śmierci.Właściciel Sierpca był też zapewne człowiekiem swarliwym, o czym świadczą liczne prowadzone przezeń procesy i spory a także niezbyt gospodarnym. Na wyposażenie wyprawy przeciw Tatarom, licząc na udział w podziale przyszłych łupów, zaciągnął znaczną pożyczkę, m.in. pod zastaw Sierpca, co spowodowało w następstwie przejęcie miasta od jego spadkobierców przez Prawdziców z Gulczewa. Nie pozostały po Jaśku żadne ślady, świadczące, że coś trwałego tu zbudował lub przyczynił się w inny sposób do rozwoju miasta. Być może zresztą nie przebywał nigdy dłużej w tej swojej posiadłości. Po dłuższym więc namyśle postawiliśmy nie wprowadzać go do Pocztu.

Jeszcze wątlejsze są przesłanki by uznać za szczególnie zasłużonego dla Sierpca innego wybitnego Mazowszanina tych czasów, właściciela pobliskiego Borkowa i zdaje się przyjaciela Jaśka - Abrahama Sochę, wojewodę płockiego, który tez poległ nad Workslą.

W XVI wieku znany był w Polsce Mateusz z Sierpca, wybitny chirurg, ale o nim też wiemy zbyt mało by wprowadzić go do Pocztu.

W następnym numerze "Sierpeckich Rozmaitości" zaprezentujemy znakomitych synów Ziemi Sierpeckiej z XVII i XVIII wieku: Bartosza i Łukasza Paprockich, Wojciecha Rościszewskiego, Andrzeja Zamoyskiego i Benedykta Jeżewskiego.

Jan Burakowski