logo Sierpc online

Newsy | Ogłoszenia | Forum Dyskusyjne | Księga pozdrowień | Hyde Park Zaloguj się | Rejestracja

Co proponujemy:
O mieście
Historia
Kultura
Zabytki
Informator
Sport
Sierpeckie linki
Galeria zdjęć
Archiwum
Strona główna




Jeśli masz jakieś pytania, propozycje, sugestie odnośnie historycznych stron "Sierpc online" napisz do nas!
Sierpc w latach 1918-1939.
poprzednia strona następna strona

W ostatnich dniach wojny Polacy, głównie członkowie POW starali się rozbrajać niemieckich żołnierzy. Wieczorem 10 XI 1918 r. na sierpeckich ulicach wyłapywano pojedynczych Niemców i rozbrajano ich. 11 XI wieczorem dziedzic Piastowa K.Wiśniewski dowodząc 10-osobowym oddziałem peowiaków zaatakował budynek garnizonu niemieckiego w Sierpcu. Jednakże Niemcy oddali serię wystrzałów z karabinu maszynowego w kierunku atakujących, w związku z czym Polacy udali się na dworzec kolejki wąskotorowej, znajdujący się w okolicach dzisiejszego cmentarza katolickiego. Tam udało się im rozbroić oddział żandarmerii niemieckiej, po czym rozbrojonych żandarmów odstawiono kolejką do Lipna.
Jednak z powodu dużej przewagi liczebnej i stanowczej postawy Niemców, takie akcje były wyjątkiem. Jeszcze jedną udaną akcją było zabranie 4 samochodów niemieckich koło wsi Grąbiec przez grupę pod dowództwem nauczyciela Henryka Tułodzieckiego. Jednakże ilość zdobytej broni była znikoma.
Oddział sierpeckich strażaków dowodzonych przez Antoniego Strygnera zajął posterunek policji, zaś na stacji kolejowej rozbroił oddział żołnierzy niemieckich. Strażacy zabezpieczali ponadto przejęte z rąk niemieckich magazyny żywności.
Poza tym pojawiła się szansa na rozbrojenie niemieckiego garnizonu w Sierpcu, kiedy powstała w nim Rada Żołnierska. Podjęła ona pertraktacje z Komendantem POW - Chawłowskim. Polacy domagali się oddania broni, obiecując w zamian bezpieczny przemarsz do granicy w Golubiu pod eskortą plutonu POW, jednakże Niemcy zwlekali z odpowiedzią. Sytuacja skomplikowała się 10 XI, kiedy w okolicach Babca oddział POW usiłował przejąć niemiecki tabor złożony ze 150 wozów. Wywiązała się strzelanina, zaś oddział polski wycofał się ze stratą jednego rannego i jednego wziętego do niewoli.
Niemcy w Sierpcu stwierdzili, iż nie oddadzą broni, ponieważ obawiają się, że wtedy zostaliby zabici przez Polaków. 12 XI z rana wojsko niemieckie opuściło koszary i pomaszerowało z Sierpca w stronę granicy, przez nikogo nie zatrzymywane. Komendant POW, aby uniknąć starć, zarządził by straż ogniowa nie wypuszczała nikogo na ulicę, którą maszerowali Niemcy.

Do 13 XII 1918 r. władzę w powiecie i samym Sierpcu przejęli Polacy.
Pierwszym Komisarzem Narodu Polskiego na powiat sierpecki został Kazimierz Dziewarowski, zaś pierwszym naczelnikiem powiatu sierpeckiego-Ignacy Konarzewski.
Jednocześnie oddziały POW przystąpiły do likwidacji posterunków Milicji Ludowej w Sierpcu i innych miejscowościach powiatu, związanych z radykalną lewicą i komunistami.

W roku 1919 mieszkańcy powiatu sierpeckiego czynnie wspierali ideę przyłączenia Śląska do Polski, ofiarowując datki na Komitet Obrony Śląska . Ponadto podczas posiedzenia Rady Miejskiej Sierpca 26 V 1919 r. podpisano jednogłośnie rezolucję domagającą się przyłączenia Śląska Cieszyńskiego oraz Spisza i Orawy do Polski. W posiedzeniu brali udział ławnicy - Aleksander Rudowski, Józef Chrapkowski, Salomon Glazer oraz burmistrz Świerczewski.
13 IX 1919 r. sejmiku powiatowy postanowił przeznaczyć z sum budżetu rocznego 10 000 marek na pomoc dla Górnego Śląska.
By zdobyc fundusze prowadzono sprzedaż znaczków, przeprowadzano loterie, nauczyciele przeznaczyli na rzecz komisji plebiscytowej 2% swoich pensji.
Cała akcja trwała do marca 1921 r.

W roku 1920 Sierpc liczył 8466 mieszkańców.

W tym samym roku, w czasie wojny polsko-bolszewickiej, Sierpc został zajęty przez wojska sowieckie, zaś w mieście mieścił się sztab 4 Armii gen Szuwajewa.
Po zakończeniu walk do Sierpca przybył premier Wincenty Witos i minister spraw wewnętrznych Leopold Skulski, by zapoznać się z rozmiarem zniszczeń wojennych i spotkać z ludnością.

Na mocy ustawy sejmowej z dnia 2 VIII 1919 r. powiaty płocki, sierpecki Fragment mapy z 1934 r.Na terenie województwa warszawskiego zaznaczono granice ówczesnego powiatu sierpeckiego. , gostyniński i kutnowski zostały włączone w skład województwa warszawskiego.
Na dzień 30 IX 1921 r. Sierpc liczył 6722 mieszkańców.

W odrodzonym państwie polskim - W ramach tegoż województwa powiat sierpecki znajdował się do września 1939r.

W 1922 roku do Sierpca przyłączono wsie Włóki Małe i Włóki Piaski-obecnie ul. Reymonta i ul. Kilińskiego.

Od roku 1921 zaczęła intensywnie rozwijać się Spółdzielnia Spożywców "Zgoda" (powstała w 1907 r.) Okładka Książeczki Udziałowej Członka Stowarzyszenia Spozywczego "Zgoda" w Sierpcu. (lata 1914-1921), w latach 1921-26 funkcjonowało Robotnicze Stowarzyszenie Spożywców Powiatu Sierpeckiego (używano także nazwy Spółdzielnia Chrześcijańska Robotników), powstawały Gminne Kasy Pożyczkowo-Oszczędnościowe.
W 1922 r. powstał Bank spółdzielczy.
Do roku 1935 działała Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych "Sierpczanka", zatrudniająca w czasach największego prosperity ok. 250 osób. Zajmowała się produkcją głównie na rynek ZSRR, wobec czego po odcięciu eksportu do tego kraju-zbankrutowała.
29 II 1936 r. utworzono Okręgową Spółdzielnię Rolniczo-Handlową.
Od 1921 r. działał klub piłkarski dla młodzieży, w roku 1926 utworzono Klub Sportowy "Unia". Dyplom Jerzego Grodzickiego z Klubu Sportowego "Unia" otrzymany za skok wzwyż- 1937 r. Jerzy Grodzicki to ojciec Prezesa TKKF "Kubuś", Jakuba Grodzickiego.
Do 1922 r. rozpoczął ponownie działalność browarEtykieta piwa z browaru należącego do rodziny Pehlke - okres międzywojenny. należący do rodziny Pehlke (zawieszono funkcjonowanie w 1916 r.) Budynek w którym mieścił się browar i rozlewnia wód rodziny Pehlke.Stan obecny.. Od 1927 r. browar był dzierżawiony przez dwóch sierpeckich przemysłowców - E.Gerlacha i M.Ossowskiego, zaś w roku 1929 browar zamknięto, zaś piwo sprowadzano z Ciechanowa i zajmowano się tylko jego rozlewaniem. Działala tylko wytwórnia wód gazowanych. Ogólnie browar, a poĄniej rozlewnia zatrudniały ok. 30 osób.

W roku 1931 powiat sierpecki zajmował 4 miejsce w województwie warszawskim pod względem rozwinięcia rzemiosła.

W latach 1926-1928 wybudowano gmach Starostwa Powiatowego, wykorzystując zrujnowaną cerkiew. Rozebrano charakterystyczne dla prawosławnej świątyni wieże, jednakże sama forma architektoniczna nie uległa większym zmianom. Budynek dawnej cerkwi prawosławnej, obecnie siedziba Sądu Rejonowego.Zdjęcie z lat 60-tych XX w., kiedy w budynku mieściła się Powiatowa Rada Narodowa.
Poza Starostwem w budynku mieściły się także:

  • mieszkanie Starosty
  • ,
  • Powiatowy Urząd Ziemski,
  • Powiatowa Komenda Policji Państwowej
  • ,
  • Powiatowa Komenda Straży Pożarnej
  • ,
  • Powiatowa Komenda Przysposobieia Wojskowego
  • siedziba Powiatowego Lekarza Weterynarii.

Od roku 1937 rozpoczęła działalność okręgowa spółdzielnia mleczarska.

Od 1918 r. w mieście funkcjonowało kino nieme Budynek, w którym od 1918 r. działało kino nieme należące do Jakuba Rudowskiego., należące do Jakuba Rudowskiego, a od 1 I 1936 r. kino-teatr "Stylowy" braci Czajkowskich. Ponadto w 1935 r. oddano do użytku okazały budynek Domu Katolickiego z obszerną, ładną salą widowiskową, w której wyświetlano także filmy. Od III 1938 r. rozpoczęła nadawanie pierwsza w kraju lokalna rozgłośnia radiowa Inauguracja działalności Rozgłośni Regionalnej Sierpc - 1938 r.. Działalnością kulturalną zajmowało się także towarzystwo dramatyczne "Muza" Program spektaklu teatralnego wystawianego przez zespół "Muza" w dniach 29-30 IX 1933 r. w sierpeckim Kino-Teatrze. , potem Sierpeckie Amatorskie Koło Teatralne. Sierpecki zespół teatralny złożony z amatorów. Około roku 1935.
W 1928 r. podjęto decyzję o budowie Domu Ludowego, którego nazwę zmieniono póĄniej na "Dom Kultury im. Marszałka Józefa Piłsudskiego" (jego budowę dokończyli Niemcy), na ukończeniu był budynek Domu Katolickiego. Ponadto Sierpc odwiedzały gościnnie trupy teatralne, kabarety, występując najczęściej w salach gimnastycznych SP nr 1 i Gimnazjum. Co jakiś czas na Nowym Rynku rozbijał się cyrk, któremu towarzyszyły karuzele, czasem zwierzyniec.
Ponadto w mieście funkcjonowały także 3 hotele Budynek przedwojennego hotelu. W okresie PRL mieściła się tu restauracja "Mazowiecka", najbardziej eksluzywna w całym mieście., kilka restauracji, kawiarni i cukierni (w tym założona w 1906 r. cukiernia Tułacza Certyfikat potwierdzający uzyskanie w 1895 r. uprawnień subiekta cukierniczego przez Piotra Tulacza. istniejąca do dziś , a także 3 domy publiczne.
Funkcjonował także nowoczesny jak na tamte czasy szpital, przygotowany na przyjęcie 60 pacjentów. Funkcjonowały w nim dwa oddziały: chorób zakaĄnych oraz chorób wewnętrznych. Ponadto wyposażony był w aparat rentgenowski. Sierpecki szpital. Fotografia wykonana prawdopodobnie krótko przed wybuchem II wojny światowej.

Do wybuchu wojny przeprowadzono szereg prac budowlanych. Między innymi budowano ulice i chodniki, oddano do użytku nową rzeĄnię. Zniwelowano targowisko i wzniesiono na nim budynki gospodarcze. Przebudowano także gruntownie miejską łaĄnię, w której do tej pory zamieszkiwały 2 rodziny, zaś na potrzeby mieszkańców były 2 wanny. W tym budynku jescze przed wybuchem II wojny światowej mieściła się łaĄnia miejska.
Komunikację w mieście zapewniały głównie dorożki konne, choć funkcjonowały również taksówki, których w 1939 r. było 3. Istniała także stacja benzynowa.

W okresie międzywojennym w Sierpcu wydawano kilka czasopism, których żywot przeważnie był dość krótki. Były to "Gazeta Urzędowa na powiat sierpecki" (l. 1919-1920); "Ziemia Mazowiecka" (1935-39); "Głos Sierpecki" (VII-X 1928); "Kronika Sierpecka" (X 1928); "Życie Sierpeckie" (1929); "Echo powiatu sierpeckiego" (XII 1932); "Wczoraj. Dziś i Jutro" (1934), "Żak".

W roku 1918 istniało w Sierpcu 7-klasowe Gimnazjum Filologiczne Męskie, którego pierwszym dyrektorem był Ignacy Szmidt. W 1922 r. utworzono klasę 8, szkoła zaś przyjęła nazwę Gimnazjum Męskie Koła Polskiej Macierzy Polskiej. Ponadto od 22 XI 1922 r. funkcję dyrektora pełnił ks. dr Leon Pomaski, który wniósł duży wkład w rozwój szkoły i podniesienie poziomu nauczania. Pokwitowanie opłaty za pobieranie nauki w sierpeckim Gimnazjum Męskim Polskiej Macierzy Szkolnej. (1926 r.)
Poza tym istniała także 5-letnia prywatna szkoła humanistyczna należąca do Anny Piniarowiczówny Uczennice prywatnej pensji Anny Piniarowicz.1926 r..
W roku 1927 obie te szkoły połączyły się, tworząc Koedukacyjne Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej (placówka przyjęła póĄniej imię Prezydenta RP prof. Ignacego Mościckiego ). Ks. Pomaski objął funkcję dyrektora, zaś Anna Piniarowicz - wicedyrektora do spraw wychowawczych. W 1930 r. gimnazjum uzyskało prawo państwowej szkoły wyższej. Legitymacja gimnazjum koedukacyjnego im. Prezydenta RP Prof. Ignacego Mościckiego w Sierpcu. Wystawiona na nazwisko: Barbara Wierzbowska. Rok 1935.
Poza tym od 1918 r. funkcjonowała Szkoła Powszechna im. Adama Mickiewicza Nauczyciele i absolwenci Publicznej Szkoły Powszechnej im. Adama Mickiewicza z roku 1922/23., której dyrektorem był Jan Wierzbowski (także: ciekawostki). Od 1929 r. przyjęła ona nazwę Publiczna Szkoła Powszechna nr 1, im. Adama Mickiewicza.(do 1929 r. mieściła się przy ul. Piastowskiej 25, następnie przy ul. Braci Tułodzieckich 2).
W roku 1929 rozpoczęła działalność 7-klasowa Szkoła Powszechna nr 2, pod kierownictwem Bolesława Tuzińskiego. Przejęła ona budynek po SP nr 1 przy ul. Piastowskiej 25 Lekcja ćwiczeń cielesnych na boisku Szkoły Powszechnej nr 2 (obecna ul. Piastowska 25).1933 r..
Co charakterystyczne, zarobki nauczycieli w okresie międzywojennym były dość dobre.

W dniu 6 XII 1935 r. z inicjatywy Inspektora Szkolnego Jana Gondzika powołano Uniwersytet Powszechny. Nauka w nim była bezpłatna, celem zaś wg. zamierzeń twórców miało być "kształcenie przodowników życia obywatelskiego i społecznego". Wykłady odbywały się raz w tygodniu przez 3 godziny. Pierwszy wykład miał miejsce 12 I 1936 r. Jednakże na wykładach przeciętnie zjawiało się 21 osób, w związku z czym 5 IV 1936 r. działalność uniwersytetu zawieszono.

Na terenie Sierpca funkcjonowało także przedszkole, finansowane przez Sejmik Powiatowy i samorząd miejski (ul. Górna - uczęszczało 36 dzieci).

W roku 1938 powstała żeńska Drużyna Harcerska pod opieką Genowefy Sobczyńskiej.

Dnia 20 VI 1924 r. oddano do użytku budynek dworca kolejowego Sierpecki dworzec kolejowy. Stan z lat 30-tych XX w. oraz otworzono linię kolejową normalnotorową Sierpc-Nasielsk. 18 XI 1934 r. oddano do użytku linię kolejową Sierpc-Płock, 23 I 1937 r. Sierpc-Toruń, w XII 1938 r. Sierpc-Brodnica. Po wybudowaniu w XII 1938 r. mostu kolejowo-drogowego na Wiśle w Płocku, Sierpc stał się ważnym węzłem kolejowym.

Dla międzywojennego Sierpca charakterystyczny był patriotyzm i swego rodzaju kult wojska.
Każda rocznica 3 V, odzyskania niepodległości, urodzin czy też imienin, a w końcu kolejnych rocznic śmierci Józefa Piłsudskiego była obchodzona bardzo uroczyście, tak samo zresztą jak każda uroczystość państwowa . Co charakterystyczne, w polskich uroczystościach państwowych brali udział także miejscowi Żydzi.
Bardzo uroczyście witano prezydenta Mościckiego, który 11 VII 1928 r. przejeżdżał przez Sierpc i przebywał w nim tylko 10 minut. Na całej trasie przejazdu od Płocka ustawiono licznie bramy przybrane kwiatami, cała drogę zaś posypano świeżym białym piaskiem.
Poza tym z okazji jakiejkolwiek uroczystości państwowej w oknach wystawiano portrety zarówno Piłsudskiego, jak i Mościckiego.
Jak bardzo prorządowe było społeczeństwo Sierpca, może świadczyć wydarzenie z 12 VII 1931 r., kiedy to uzbrojona bojówka sanacyjna pobiła w lesie pod Sierpcem przejeżdżających posłów Stronnictwa Ludowego: Stanisława Wronę i Konstantego Paca.
W roku 1932 z powodu szykanowania otoczenia Piłsudskiego, jak i samego Marszałka, starosta Leon Rożałowski zakazał działalności Obozu Wielkiej Polski w Sierpcu. Z kolei w XII 1935 r. za ubliżanie osobie Marszałka, młody mężczyzna został skazany na 6 miesięcy więzienia. Poza tym L.Rożałowski miał znaczny wpływ na duże poparcie sierpeckiego społeczeństwa dla BBWR "Aktyw powiatowo-miejski" BBWR w Sierpcu. Zdjęcie sprzed wyborów w roku 1930 r..

W dniach 14-15 VIII 1937 r. święto Zwycięstwa Żołnierza Polskiego zorganizowała miejscowa komórka OZN (w 18 rocznicę bitwy warszawskiej).

Dostojny i patriotyczny nastrój towarzyszył również gen. Bolesławowi Wieniawie-Długoszowskiemu, kiedy w związku z odbywającymi się manewrami przebywał 19 VIII 1936 r. Sierpcu.
W okresie III-VI 1939 r. w Sierpcu i okolicach stacjonowała Nowogródzka Brygada Kawalerii pod dowództwem Władysława Andersa.

Jednakże nawet w tak przesiąkniętym duchem patriotycznym mieście znajdowały swych zwolenników ruchy komunistyczne.
W 1928 r. w wyborach do Sejmu klęskę poniosła prawica, zaś wielki sukces odniosła PPS. Także w tym samym roku w fabryce "Sierpczanki" wybuchły strajki w związku z redukcją zatrudnienia.
W 1934 r. powstała w Sierpcu Komórka Komunistycznej Partii Polski. Sekretarzem komitetu Miejskiego KPP był Wacław Skudlarski.
W roku 1936 z inicjatywy KPP, PPS i Związku Zawodowego Pracowników Ziemnych strajkowali robotnicy i furmani zatrudnieni przy budowie linii kolejowej Sierpc-Toruń.
Reakcją sierpeckiego społeczeństwa na działalność organizacji komunistycznych było powołanie 30 VIII 1936 r. Powiatowego Komitetu do Walki z Komunizmem. W jego skład wchodzili przedstawiciele wszystkich odłamów społeczeństwa. Jako formę działania wybrano akcje propagandowo-uświadamiające.

Także skrajne ruchy prawicowe nie znalazły posłuchu wśród społeczeństwa sierpeckiego w okresie międzywojennym. Wprawdzie organizacja Legion Młodych obwodu Sierpc-Lipno-Rypin wydawała dwutygodnik "Wczoraj. Dziś i Jutro" o tendencjach skrajnie prawicowych i antysemickich, to nie odegrał on większej roli. Sama organizacja szukając poparcia w społeczeństwie sierpeckim, zorganizowała 22 V 1939 r. spotkanie w Domu Katolickim, jednakże bez sukcesu.

W działalność polityczną angażowali sie także przedstawiciele duchowieństwa.
Ks. Marian Okólski i proboszczowie dekanatu sierpeckiego przestrzegali młodzież przed wstępowaniem do Związku Młodzieży Walczącej "Siew", argumentując: "prawie komuniści i nie wierzą w Boga".
Kobiety przestrzegano przed wstąpieniem do Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, ponieważ jest to "organizacja sanacyjna wroga zarówno Kościołowi, jak i Stronnictwu Narodowemu".
Ponadto żądali odwołania dyrektora Gimnazjum ks. dr L. Pomaskiego, z powodu jego prorządowego stanowiska.
Krytykowali także PPS, sprzeciwiali się chowaniu niewierzących na cmentarzu oraz wzywali do bojkotu handlu żydowskiego.

W okresie międzywojennym Sierpc był miastem liczącym około 12 tys. mieszkańców złożonych z kilku narodowości. W roku 1939 dominowali Polacy w liczbie 7000 oraz Żydzi w liczbie ok. 3500 (600 rodzin, głównie w rejonie obecnej ulicy 11 Listopada). Poza nimi w mieście było także ok. 1500 Niemców i mniej więcej 300 Rosjan i Ukraińców.

Ogólnie w okresie międzywojennym funkcjonowało w Sierpcu około 30 różnych organizacji zarówno polskich (określanych jako "chrześcijańskie"), jak i żydowskich, a także Związki Zawodowe.

W 1936 r. rozpoczęto zmieniać nazwy ulic w Sierpcu. Do 12 VI 1937 r. przemianowano ich ponad 20. Nowe nazwy otrzymały między innymi ulice: Płocka-na Marszałka Śmigłego-Rydza, Piastowska-na Polskiej Organizacji Wojskowej, Żabia-na 1 Maja, Klasztorna-na 3 Maja, Warszawska-na Daszyńskiego, Nowy Rynek-na Plac 6 Sierpnia.

Społeczeństwo Sierpca miało także znaczny udział w zbiórce na rzecz Funduszu Obrony Narodowej Zbiórka uliczna na Fundusz Obrony Narodowej. ok. 1938 r.. W roku 1937 powstały dwa komitety zajmujące się zbiórką pieniędzy. Jeden postanowił zakupić karabin maszynowy dla pułku kawalerii w Płocku, drugi-ścigacz morski. Zbierano także pieniądze na maski przeciwgazowe, eskadrę samolotów, na budowę Szkoły Pilotów w Lublinie.

Szyderczy i wrogi stosunek do akcji zbiórkowych mieli okoliczni Niemcy. Szydzili oni z polskiej armii i Polaków, a ponadto prowadzili działalność agenturalną, informując wywiad niemiecki o ruchach polskich wojsk w okolicy. Za obrażanie polskich uczuć patriotycznych przed sądem stanęli: Oswald Peda, Waldemar Grycner oraz Leon Manurzyński.


Zauważyłeś błąd na stronie?

[x]
O nas | Napisz do nas ^^ do góry


Wszelkie materiały, artykuły, pliki, rysunki, zdjęcia (za wyjątkiem udostępnianych na zasadach licencji Creative Commons)
dostępne na stronach Sierpc online nie mogą być publikowane i redystrybuowane bez zgody Autora.